Tonologien i kantonesisk
Kartet viser kvar i Kina kantonesisk blir tala.
Talorda frå 'null' til 'ti' på kantonesisk:
| Nr | Analyse | Tyding | Teikn | Transkripsjon |
| T4 | ML | 0 | 零 | liŋ̀ |
| T1 | H | 1 | 一 | yɐ́t |
| T3 | L | 2 | 二 | yii |
| T1 | H | 3 | 三 | sáḿ |
| T2 | M | 4 | 四 | sei |
| T5 | MH | 5 | 五 | ŋŋ́ |
| T3 | L | 6 | 六 | lùk |
| T1 | H | 7 | 七 | chɐ́t |
| T2 | M | 8 | 八 | bat |
| T5 | MH | 9 | 九 | gɐú |
| T3 | L | 10 | 十 | sɐ̀p |
Kantonesisk er eit tonespråk som høyrer til den sinittiske greina av sinotibetansk. Kantonesisk har sju ulike leksikalske tonar, T1–T7. Den toneberande eininga er stavinga. Med nokre få unnatak utgjer morfema i kantonesisk éi staving, slik at fleirstavingsord så å seie alltid har fleire morfem. Nokre av tonane er illustrerte til høgre, med uttale. Transkripsjonen av kantonesiske vokalar byggjer på Duanmu (2009: 83).
Innhaldsliste
1 Analyse
2 Ingen trykkveike stavingar
3 Tonesandhi
4 Bibliografi
5 Fotnotar
Analyse |
Det kantonesiske tonesystemet skil seg på fleire viktige punkt frå det i mandarin.[1] For det fyrste må stavingane delast i to typar:
- Stavingstype a: Stavingar som ikkje endar på -p, -t eller -k
- Stavingstype b: Stavingar som endar på -p, -t eller -k
I stavingar av type A skil språket mellom seks (eller sju) tonar, som illustrert i den venstre helvta av tabellen nedanfor, der dei er skrivne med IPA-transkripsjon. Skiljet mellom T1 og T7 er marginalt, og finst ikkje hos alle talarar. I stavingar av type B (som ikkje finst på standard mandarin), skil språket mellom berre tre tonar, som vist i den høgre helvta i tabellen. I stavingstype a finst både nivå- og konturtonar, i stavingstype b berre nivåtonar.
| Nummer | Kinesiske teikn (hànzì) | Pinyin- transkripsjon | Tyding | Tone- analyse | Nummer | Kinesiske teikn (hànzì) | Pinyin- transkripsjon | Tyding | Tone- analyse | |
| T1 | 詩 | síí | dikt | H | T1 | 識 | sík | stil, type | H | |
| T2 | 試 | sii | prøve, smake | M | T2 | 錫 | sik | tinn | M | |
| T3 | 是 | sìì | vere | L | T3 | 食 | sìk | ete | L | |
| T4 | 時 | siì | tid | ML | ||||||
| T5 | 史 | sií | gjere, forårsake | MH | ||||||
| T6 | 市 | sìi | marknad, by | LM | ||||||
| T7 | 西 | sɐ́i | vest | HM |
Ingen trykkveike stavingar |
Ein annan viktig skilnad på kantonesisk og mandarin er at kantonesisk ikkje har trykkveike stavingar: alle stavingar blir uttala med ein tone, og høyrest trykksterke ut (Baker & Ho 2006: xvi).
Tonesandhi |
Kantonesisk har, som mandarin, tonesandhi (Yip 2002), men berre hos dei som skil mellom T1 (H) og T7 (MH):
- HM → H /__ H
Regelen seier at tonen HM (T7) blir til H (T1) føre ein H, som i dette dømet:
- 三 sám 'tre' + 杯 búi 'kopp' + 水 søí 'vatn' → 三 杯 水 sáḿ búi søí 'tre koppar vatn'
Her blir HM 三 sám endra til H sáḿ føre HM 杯 búi 'kopp'. HM 杯 búi 'kopp' står derimot uendra, for den følgjande tonen er MH 水 søí 'vatn'.
Bibliografi |
- Baker, Hugh & Ho Pui-Kei 2006. Teach yourself Cantonese. London: Hodder Education.
- Bruce, R. 1970. Teach yourself Cantonese. London: Teach Yourself Books.
- Duanmu, San 2009, Syllable structure. Oxford: Oxford University Press.
- Kao, Diana L. 1971. Structure of the syllable in Cantonese. The Hague & Paris: Mouton.
- Whitaker, K. P. K. & W. Simon 1958. 1200 Chinese basic characters. An adaption for students of Cantonese of W. Simon's National Language version. London: Lund Humphries.
- Yip, Moira 2002. Tone. (Cambridge textbooks in linguistics.) Cambridge: Cambridge University Press.
Fotnotar |
↑ Framstillinga byggjer på Baker & Ho (2006), Kao (1971), Whitaker & Simon (1958) og Yip (2002).
